çakır okulunda ve bursa'da

Haftasonu 12 saat uyuyabilmek dünyadaki en güzel şeymiş gibiydi. Bursa'da iki konuşma arasında bir geceleme yapınca, "boşluk" terapisi gibi oldu. Pazar günü bir öğretmen çiftin (okulun adı soyadlarından geliyor) kurduğu ve sonradan ayrıca öğretmenlik okumuş oğulları Cem'in yönettiği Çakır okulunda davetli konuşmacıydım. Çocuk sahibi olma, büyümek, sorumluluk kavramları üzerinden her yaştan çocukların annebabalarına dönük bir konuşma yaptım. aynı okulda 3-4 yıl önce yaptığım konuşma henüz belleğimden silinmemişti. o iyi oldu. bir sürü de insan vardı. ilgiyle, sahici bir ilgiyle dinlemeleriyle ben de coştum galiba. biraz uzattım. zahmet ve sıkıntı çekmeye düzdüğüm övgüler ile dinleyicilere zahmet verdim. zahmete de değdi.
ertesi gün uludağ üniversitesinde rektörlükte yaptığım konuşmada ise basiret nasıl bağlanır die bir ad taktığım konuşmam var, onu yaptım. nasıl saçmalarız, ya da nasıl göz göre göre hata yaparız da diyebiliriz... toplantıdan sonra suna taneli hoca üşenmeyip beni mudanya'ya kadar götürdü, yağmur, çay, biraz tatlı bir şeyler, güzel izler ile ayrıldım.


anlatma ile yazma dili arasındaki farkları ortadan kaldırabilecek bir sistem olsa, şu anda blogdaki konuşur gibi yazma anlaşılırlığı zorlaştırıyor. oysa,

finansal kriz döneminde "var mısın yok musun?"

Finansal kriz döneminde para hesabımız değişiyor mu?
İzmir’de genellikle dolu olan mağazaları bugün boş gördüğümde, öyle göreceğimi bildiğim halde içim sızladı. İdil’in (kızım) ıssız lokantalar, ıssız mağazaları gördüğündeki çekinmesini hatırladım. “Girmeyelim” dediğinde, nedenini sorduğumda “sanki herkes ölmüş gibi geliyor” diye kaygısını açıklardı. Issızlığın çağrıştırdığı ölmüşlük duygusu için biraz erken değil mi diye düşünmeye başladım.
Ekonomik krizin psikolojik boyutu üzerine çokça konuşuluyor, ama, bu konu hakkında ne kadar bilgiliyiz, emin değilim. Ekonomik hayattaki değişikliklerin algımız üzerindeki etkilerini tartışarak başlayabiliriz belki.
“Var mısın, yok musun?” programını düşünelim. Açtıracak 50 ve 125 liralık kutular kaldı diyelim. Banka ya da “Hamdi bey”, 75 önerdiğinde “yokum” (red) cevabı alması olasılığı daha yüksek. 90 verdiğinde ise kabul edilmesi mümkün. Yarışmacı 50’ye daha yakın olan 75’i reddederken, 125’e yakın olan 90’ı tercih ediyor. Bunu ekonomiye ilgi duyan herkes tahmin edebilir. Mekanizma ilginç; 50yi verili bir para olarak kabul ettiği için, sanki programa geldiğinde cebinde sıfır değil de, 50 lira varmış gibi hareket ediyor. Kazancı saymaya 50’den başlayınca, ne alsa az gelebiliyor.
İşin kötüsü, yarışmacılar 125’i ya da o sırada en yüksek ödül ne var ise, onu da neredeyse garanti görüp, ne alsalar 125’e göre düşündükleri için, 125’i alamadıkları sürece hep zarar etme duygusu içinde kalırlar. Sıfırdan başlamış olduklarını kolayca unuturlar.
Belki de fazla düşünmekten... Kutulardan hangisini seçeceğine karar verirken, Acun’un “iyi düşünmen lazım” tavsiyesini tutarak düşündükçe düşünürler. Neyi düşündüğünü pek anlamasak da, sürecin uzaması heyecan vericidir.
Krizden nasıl çıkacağımızı düşünürken de, benzer bir düşünme tarzına mı giriyoruz acaba? Sanki çok düşünürsek daha doğru karar vermiş oluruz gibi gelse de, her zaman geçerli bir yöntem olmayabilir.
Kriz öncesindeki gelirimize göre bir düşüş olduğunu ya da olacağını kestirmek işten bile değil. Yine de şöyle bir soru akla gelir: Hangi önceki gelir? Tabii ki, geçen yılki. Zihnimiz karşılaştırmaları elindeki en son veriyi bir önceki arasında yapar. Geçen yıl 10 bu yıl 5 kazandıysam, zararım 5’tir diye düşünürüm. Son 5 yıldaki ortalama kazancın neydi diye sormayı akıl ederseniz, yanıt; 4. Zararda mıyım, durumum kötüye mi gidiyor? Yoksa, daha az kazanıyor olmak mı beni zararda hissettiriyor?
Krizin psikolojisini tartışmaya buradan başlasak. Var mısın, yok musun ?

bursa'daki bir dergiden sorulara cevaplar

(bursa'da dağıtılan bir iş dergisi için sorular ce cevaplarımdan; soruları yönelten berrak coşkun) soru: 1- Çocuktuk... Kısacık boyumuzla mutfaktaki masaya erişme yeteneğinden bile yoksunduk ama döndürebiliyorduk dünyayı parmağımızın ucunda. Karanlığa gizlenmiş gölgelerle savaşırken, hep iyi kalpli kahraman şövalyenin kazanacağını biliyorduk. Büyüdük sonra. Kırmaya, kırılmaya, aldatmaya, aldanmaya, en kötüsü umursamamaya alıştık. Büyüdük ve yitirdik mutluluğu. Mutlu olamadığımız gibi mutlu da edemiyoruz artık. Yetişkinlerin dünyasında kaybettiğimiz şey ne? Sizce nerede kaçırıyoruz ipin ucunu?
cevabım: Çocukluğu mutlu bir dönem olarak görmek biz büyüklerin bir özelliği. Çocuklara, gençlere sorduğunuzda hiç mutlu tanımlamıyorlar kendilerini. “Mecburiyetler içinde” büyüyen, “her istediklerini yapamayan”, dört gözle büyümeyi bekleyen çocuklar, biz böyle dedikçe gülüyorlar. Bence geçmişi hep iyi yanlarıyla hatırlama eğilimimiz sebebiyle böyle düşünüyoruz. Nerede o eski bayramlar gibi...bugünden odağımızı uzaklaştırmak, en azından bir zamanlar mutlu olmuş olduğumuza inanarak avunuyoruz. Mutluluk yaşanmaz, hatırlanır. Geçmişte kalan, geri gelmeyecek olan güzel hatırlanıyor.
(kalan soru ve yanıtları www.yankiyazgan.com a koymak daha uygun olblr)

zamanın hızlandığı krizli bir bayram günü izmirde

izmir uçağında yaşlanan aile üyelerini bayramda görmeden edemeyen serdar ve berrin'e (ortaokul sınıf arkadaşlarım) rastlayınca, zamanın gerçekten hızla geçmekte olduğunu hatırladım.
hepimizin hissettiği bir hızla geçen zamanın etkisi izmir'de (ya da sizler nerede büyüdüyseniz, orada, ve hele oradan uzakta yaşamaktaysanız) daha kuvvetlenmiş gibiydi.
evin penceresinden 49 yıl içindeki onikimilyonuncu kez dışarı baktığımda, körfezdeki şilep çokluğunu garipsedim. çoktular ve boştular. yağız'ın (istanbul'dan 5 saatte gelmiş) demesiyle "navlunlar çakıldığı" için gemiler boştu ve yük beklemekteydiler.
bayram günü saat iki gibi mağazalarını açan küçüklü büyüklü mağazalar da aynı şeyi yapmaktaydılar.
günlüğü 650 dolara indiği söylenen konteyner gemileri bu fiyatla giderlerse, mavi yolculuk guleti niyetine tutmak düşünülebilir, esprisi ile biraz avunduk.
havanın şu andaki gri maviliği, karşıyaka'nın ışıklarının parlaklığı, iki yaka arasına yığılmış gemilerin daha da parlak ışıkları hepsi kasvetli bir günü kasvetli biçimde sonlandırdı. akşam için bir eğlence bulmak yerine, düşe kalka büyümek'in yeni edisyonu için düzenlemeleri yazmaya koyuldum.
kasvetin kaynağını aramak için en iyi yer yazı diye düşündüm.

Olmayacak işler

Garip sorular vardır, 20’li hatta 30’lu yaşlarda iken sıkça gittiğimiz ev partilerinde, ortamı ısıtmak amaçlı oynanan “oyun”lardan birisinde sorulur: Şu anda hayatınızın son 3 dakikasını yaşıyor olduğunuzu bilseniz, ne yaparsınız?
Bu tür bilmecemsi ve fazlasıyla yeni dalga fransız filmi etkisi altında kalmış sorular, ilk duyduğunuzda kafanızı karıştırır, hemen bir tatlı telaşa kapılırsınız. Sanki ölmüyorsunuzdur da, hoş bir yolculuğa çıkmak üzeresinizdir. Zaten, bir önceki ya da bir sonraki ve aynı minvaldeki soru ise, “bir ıssız adaya giderken yanına hangi 3 şeyi almak isterdin?” olur.
Bitmeden, kaçırmadan, hiç kaçırmak istemeyeceğiniz ne olduğunu, hayatınız sona ermeden ve tabii ki 3 dakika içerisinde ne yapacağınızı düşünmekle meşgulken 3 dakika bitip gider.
Bu köşedeki son yazımı hazırlarken de, benzer bir ruh haline girdiğimi hissettim.Akşam gazetesindeki düzen değişikliğinin bir parçası olarak, son 3,000 vuruşluk yazımda ne yazardım sorusunun cevabını yazılı olarak düşünürken, yazının sonuna yaklaştım bile. 3,000 vuruşla bu köşenin okuruna veda etmek, bir başka olmayacak iş.
30’lu yaşlardan ise epey uzağım, ev partisi nasıl olurdu onu da unuttum, ama olmayacak işlere girme hevesim devam ediyor. Yazmak, ve çizmek, çiziktirmek, insanın olmayacak işler yapma, cesaret gösterme, yürekli davranma ihtiyacını karşılayan en sevimli uğraşlardan birisi. Gazeteye, dergiye yazma, ve çizme merakımı, işgüç sahibi bir adama yakıştırmayanlar yanılıyor. Olmayacak işler ile uğraşmak insanı insan gibi hissettiriyor.
Sevgili okur, başlayan her şey biter, bunu bilmek yaşamaktır. Bitmesini istemediğiniz anlar çoğaldıkça, yaşadığınızı hisseder, insan olduğunuza sevinirsiniz. Başka hiçbir canlının bu bilgiye sahip olmadığı düşünülüyor. Hayatın başı ile sonu arasındaki mesafeyi katetmek için bir an evvel büyümek istediğimiz çocukluk yıllarından epey uzaktayız. Hiç acele etmediğiniz, yazılarımı okuyup, titizce mesajlar yazdığınız, kısacası, olmayacak bir iş yapıp, geçtiğimiz ikibuçuk yıl boyunca okurum olduğunuz için teşekkürler. Meraklı okurlara not; www.yankiyazgan.com sağolsun, yazma çizme ihtiyacımı karşılayacak.

hususi arzu üzerine

gazetede S Turgut'un yönetmenlikten ayrılışını öğrendiğim gün, köşemde yazdıklarımın ya da kendisiyle beraber pazar ilavesinde yaptğım entelektüel şaklabanlıkların onun mevkiine malolup olmadığını, işini benim yüzümden (kendini bir şey sanma noktasına varan bir düşünce tarzı, ama insana yaşama tutkusu veriyor:)) kaybedip kaybetmediğini bile ciddi ciddi düşünmeye başlamıştım ki...
gazete insan kaynaklarından bir görevli, beni arayıp, yeni yönetim döneminde yazılarıma son vermemin rica edildiğini kibarca söyledi. işin komiği, ben de aynı sabah yayın yönetmeni yardımcısına benzer bir nezaket ayrılığı mesajı yollamıştım. ama bu arzu benim dilekçemden bağımsız gelişmiş galiba...

medya kulisi sitelerinden anladığımca,

".... Yeni yayın yönetmeni ...., bazı yazarlarla yollarını da ayırıyor. Ücretsiz yazmasında ısrarcı olduğu ............. bu öneriyi kabul etmeyerek istifa etti. Son dönemde ikinci sayfada yazıları çıkan ............ ilaveye kaydırıldı. Yankı Yazgan'ın ise yazılarına son verildi."

hmmm, neyse, üzülmedim değil. ama, aynı döneme denk gelen evdeki kedimiz çıtır'ın ölümüne daha fazla üzüldüğümü söylemeliyim. bir de, son yazı yazıp okurlarla vedalaşma fırsatının olmamasına.

gazete için hazırladığım ama yayımlanamayan yazıyı bir sonraki "post"da bulabilirsiniz.

bu yazının üzerine bir "ayrılık çizgisi" koymalıyım.

gazete günleri

akşam gazetesine 2.5 yıl önce beni yazar olarak davet eden serdar turgut, yayın yönetmenliği görevinden ayrılmış ya da ay-ı-rılmış. gazetelere yazan, ama gazete okumaya haftasonunda fırsat bulabilen bir kişi olarak bu haberi geç öğrendim.

akşam'ın pazar ilavesindeki ciddi görünüşlü, ama kendisiyle espri anlayışlarımızı tokuşturduğumuz 6-7 sefer yayımlanmış "yüzyüze" köşesini kağıt darlığı sebebiyle zaten kaldırmıştık. oradaki söyleşileri (sözün yazıya geçmiş hali zaten bir garip oluyor) http://www.yankiyazgan.com/ da ayrı bir başlık halinde bulabilirsiniz.

buraya da bir fotograf koyarak kendisini selamlıyorum.

bir çok kişinin sinirine dokunmayı önemsemeyen, ilginç, kendine özgü, okumaya değer bir yazar; umarım, yazılarını sürdürür. yazdıklarını kelime anlamı ile okuma aşamasını geçerseniz, düşündüren yanlarını görebilirsiniz.

yazdıklarımıza uygun, tam ti'ye almalık bir blogpost oldu:))

gündelik hayat sorularına gündelik cevaplar

bu ara bloguma ne ekleyeceğime bir türlü karar veremediğim için, geçen yaz arena dergisinin, (ne alaka demeyin, bana soru soran bir çok kişiye ayırdetmeden yanıt vermek gibi bir huyum var, bir cevabım ve o anda zamanım varsa... buna cevap yetiştirmek de denebilir) sorularına verdiğim yanıtları buraya koyuyorum, iyi eğlenceler.

Sizin için yüzyılın dahisi?
Yirminci yüzyılın dâhisinin, adını bilebileceğim birisi olmadığından eminim.
Bugüne dek izlediğiniz en etkileyici sahne performansı? (müzik/sahne şovu; oyunculuk/dans)
30 yıl önce seyrettiğim Küheylan’ın (Peter Shaffer’ın tiyatro oyunu) etkisi devam ediyor. Müzik için, Cecilia Bartoli’nin Aya İrini’deki konseri...
Sabah saatleri için ideal müzik cd’si?
Lisa Ekdahl bugünlerde...
Başucu kitabınız?
Fernando Savater’den “Oğluma Ahlak Üzerine Öğütler”, İhsan Oktay Anar ve Orhan Pamuk’un romanları
Defalarca izlemekten sıkılmayacağınız sinema filmi?
“Başkalarının Hayatı”, “400 darbe”Sürekli takip ettiğiniz bir yayın?
Aksatmadan okuduklarım, Scientific American ve New Scientist. Ama çok sayıda yayını takip ettiğimi söylemeliyim. En büyük hobim bu zaten...
Psikiyatri alanında tek geçeceğiniz isim?
Çok sayıda insan var, örneksediğim, idealize ettiğim; hangi birisini söylesem...
Son dönemlerde cd player'ınızdan çıkartmadığınız müzik albümü?
Viyolonselci Jacqueline Du Pre’nin bütün kayıtları, Ray Charles kayıtlarıPopüleritesini hiç yitirmeyecek bir yazar?
Herman Hesse
Son dönemde en çok aklınıza takılan sosyal olay?
Nefret ve düşmanlık doğuran her olay
Hafta sonu için ideal tatil rotası?
Bu pek yapabildiğim bir tatil biçimi değil. Bizim balkon desem...
En son satın aldığınız dvd?
Truffaut’nun tüm filmleri. Biraz demode miyim?


cevapların bir kısmı artık geçersiz. yaz bitti ya...
bu biçim kişisel sorulara cevapları basında görünce, aman ne önemli, diye düşünmemek, bir yandan da hafif dedikodusal bir tatmin bulmamak, zor.
inanın, sordular cevapladım.

jetlag

yolculuk dönüşü blogspotun hayatımıza döndüğünü gördüğüme sevindim.
hayat nasıl gidiyor diye sorsam mı kendime?
yolculuklar, konuşmalar, gündelik klinik sorumluluklar...
yapmak istediklerim, yapmam gerekenler, yapmam beklenenler, yapmak zorunda olduklarım, yapmasam da olabilecekler...
yazmadan rahat edemeyeceğim, ama yazmak için gereken "konsantrasyon"u bir türlü bulamadığım şeyler...
bir de doktorlukta başıma gelenler, gördüklerimden, yaptıklarımdan, yapamadıklarımdan, doğrular ve yanlışlarımdan çıkartılacak dersler vs diye bir blog yapıp, hiç olmazsa insanlara öyle bir fayda sağlamaya çalışsam?
doktorluk uygulamalarına ilişkin notlarım çok birikti, işimizin pratik, insan ilişkisine dayalı iyilikleri ve acayiplikleri ve zorluklarını yazmak... gerekir.
jetlag devam mı ediyor ne bir şey anlamak zor bu yazdıklarımdan.

"yankı yazgan goldmund hayranı"

gazete anketlerine verdiğim cevaplara pek dikkat etmem; doğru cevap veririm, kıvırtmam, ama doğuracaklarını pek düşünmem. gençliğimden en etkilendiğim roman deyince aklıma gelmiş olan, belki de sahiden en etkilendiğim, en azından öyle hatırladığım Narziss ve Goldmund'a ilişkin yorumu okuyunca, beğendiğim bu muydu diye düşündüm. romanda beni etkilediğini hatırladığım usta-çırak ilişkisine yorumda değinilmemiş. goldmund'a kahraman olarak sempati duymuş olmam, başını alıp gidebilir bir genç olmasında bence.
"Psikiyatrist Yankı Yazgan’ın kahramanı Hermann Hesse’nin Narziss ve Goldmund romanından Goldmund. Kitabın başkahramanı Goldmund hayli ilginç bir karakter. Arkadaşı Narziss’le bir manastırda dini eğitim almakta olan Goldmund, okuldan kaçtığı bir gün, ormanda gezinirken çok güzel bir kızla karşılaşır. Kızın onu öpmesinden sonra hiçbir zaman bir rahip olamayacağını anlar. Sonuçta Katolik Manastırı’nı bırakıp, ‘hayatın anlamını’ aramaya koyulur. Çalışkan ve başarılı, temelinde Tanrı öğretisi bulunan akıl yürütmelere yürekten bağlı bir karakter olan Narziss’e taban tabana zıt biri olan Goldmund, aslında öğrencilik yıllarında da zaman zaman tutarsız düşüncelerle özgürlüğe yönelmiş bir karakter. Ortaçağ Almanya’sında geçen romanda daha önce kendini bile tanımayan, sadece Narziss’in söyledikleriyle yaşayan Goldmund’un kimliğini bulmasında ve hayatın anlamını aramasındaki itici güç olan kadın ve cinselliği kapsayan günah olgusunun beraberinde getirdikleri özgürlük okuyucunun aklında yer etmiştir."

acınası durum

bu bloga ve binlerce başka bloga ilişkin bir durum: chicago'daysanız okuyabiliyor, yazabiliyorsunuz. istanbul'daysanız...?
acıklı... acınılacak durum.
sebebi, muhtelif.
kabahatli, herhalde çok kişi. çoğumuz.
ne yapabiliriz?
aklımızı başımıza toplayabiliriz.
nasıl?
değişik cevaplar verilebilir: ben nereden bileyim ? neden ben bileyim? gibisinden uzatılabilir.
yine de, böylesi iyi. aynaya baktığımızda, sandığımız gibi olmadığımızı görmek, üzer, ama aklımızı başımıza getirebilir.
görebilmeyi, farkına varmayı doğurur.

erişilmez bloglar

dün akşamdan bu yana bloglara erişimin engellenmiş olduğunu görmek, park yerinin arabanız içinde kalacak biçimde kapısının kilitlenmesine benziyor. bu benzetmemi özgürlükleri hafife almak gibi yorumlamayın,zaten hafife alanın ben ya da benzeri insanlar olmadığı apaçık ortada.
böl bir durumda, üzüntüden başka hangi duygularla hareket etmeliyiz? üzüntü, genellikle hareket ettiren değil, hareketsiz bırakan bir duygu ise, "otur oturduğun yerde" vaziyeti belki de ağır basacaktır.
neyse, devam ederiz elbet.

sükût suikasti

bu terimi ilk kez ahmet güntan'dan duymuş, sonrasında lale müldür'ün bir yazısında görmüş, moralimin bozuk olduğu, gazetecilerin kitabıma ilgi göstermeyerek gazetelerde yer vermediklerini düşündüğüm bir zamanda kendime bile yakıştırmıştım. bu sözü gazetedeki yazımda kullandığımda, yazar Sefa Kaplan bana yolladığı mesajda sözün kaynağının Ahmet Hamdi Tanpınar olduğunu bana hatırlattığında, kendime cahilliğimden ötürü çok kızmam için bir vesile daha doğdu.

moralimin bozuk olduğunu söylüyorum, ama belki de yanıldım. psikiyatr olmam kendimi değerlendirirken yanlış yapma olasılığımı biraz azaltabilir, ama o kadar da değil. insanın morali bozuksa, kendisini önemsiz ve değersiz görme eğilimi artmaz mı? o zaman kendimi nin bir sükût suikastine değer görmüşsem, bu pek anlamlı olmamış.

yine de, okurdan gördüğüm ilgiyi "basın"dan görmedim derken abartmıyorum. bunda bir sui-kast (kötü bir amaç) olduğunu söylemek safça olur. yine de enteresan bir olayı buraya yazıp rahatlamalıyım:

geçen yıl "kalp çarpar beyin böler" çıktığında (yayınevinin benden onlardan bu desteği rica etmem ricasıyla :)) bir iletişim ajansı sahibi arkadaşım kitabın basında yer alması için kendi "contact"lerini kullanmaya gönüllü oldu. büyük gazetelerde tanıdık insanlar var, ama, kendim için fazladan bir şey istemek konusunda pek becerikli olduğum söylenemez. söyleyen varsa, bilgisizlikten, ya da sui-kast'ten...(bir de sui-niyet var, bu ikisi arasındaki farkı babama sormalıyım)

her neyse, ben de kendimce soruşturuyorum. inanılmaz bir sürü şey öğrendim. inanılmaz ve kanıtlanamaz. yine de bir biçimde yazmalıyım, kimlikleri vs ortaya koymadan, olayların mekanizmasını anlamak, insanların neden durduk yerde birisine (burada birisi ben:) düşmanca hareket ettiklerine akıl erdirebilmek için.
neyse bunun için biraz zaman lazım. şimdilik bu preview ile yetineceğim ve düşüneceğim. (bu blognotu ekim başında yazmışım, şimdi yayınlayalım, gerisini tetiklesin bende diye).

yy'nin kitap sepeti 14 ekim 08

Kitaplar
Ne çok kitap var kitapçılarda. Benim gibi, “boş” zamanının çoğunda Remzi’nin akmerkez, kanyon, mayadrom mağazalarına neredeyse bir tür rotasyon sistemiyle gidip, kitaplara bakan, “hangisini almasam?” diye kendini tutmakla avarelik edenler için çok kitap, iştah patlamasından mide fesadına uğrama olasılığı yüksek bir ziyafet sofrası gibi. Bu hafta ne aldım? Kenara koyup, ilk ve son sayfalarını okuyup, belki bir gün tamamını okurum diye ayırdığım kitapları atlıyorum. O noktada kendimi bir pul koleksiyoncusuna benzetip rahatlıyorum; nasıl o koleksiyoncu aldığı pulları zarfa yapıştırsın diye almıyor, pulları pul defterine yerleştirip seyretmekten zevk duyuyorsa, bazı kitapların elimde bulunması, onların rafta olduğunu görmek bana bir zevk, daha önemlisi iç rahatlığı ve huzur veriyor. Karar verdim, her hafta satın aldığım kitapları bloguma yazacağım bundan böyle; (www.yankiyazgan.blogspot.com) okurlarla en azından bir kitapdaşlık oluşturabilmek hoş olabilir.
Kitap sepetine bir bakalım. Genç felsefeciye mektuplar (Christopher Hitchens); Mahalle Baskısı (Ruşen Çakır); Kapana Sıkışanlara (Tarhan Erdem), Ötekiler için Sivil İtaatsizlik Rehberi (Ümit Kardaş)... Araya kısmış bir DVD, I’m not there (Beni Orada Arama), Todd Haynes’ten Bob Dylan biyografisi. Microtrends (Mark Penn) diye bir başka kitap. Bu hafta roman, öykü yok. Masumiyet Müzesi okuması ancak bitti, sindirimi devam eder. Dün Serdar Turgut ile söyleşimizde kitaba sevgimi anlattım zaten. Reklamlarına yazmışlar, “aşk romanı” diye, ya seversin, ya nefret edersin.

Neurodisney

Paris’teki disney parkı, ki eurodisney olarak bilinir, disney filmlerinden karakterlerle herkeste en azından bir tanesi bulunan anılar için masumiyet müzesi’ndekine benzer bir “obje sergisi” adeta. Çocukluk kitaplarımızdan “İsviçreli Robensonlar”u okumuş olanlar, romanda çok daha güzel betimlenmiş olan dev ağaç evi hatırlayabilirler. En üstteki üçüzlerin odasındaki hamak-ranzaya kadar, çocukluğumda kitabı okuduğumda kurduğum hayallerden tanıdık “objeler”, eurodisney’in basmakalıp, sıradan ama insana garip bir zevk de veren (biraz fastfood yemek ya da americano kahve gibi diyebiliriz) ortamının içinde belleğimdeki yerlerini gelip buluverdiler. Sinir bozucu bir durum. o yüzden de, neurodisney dedim:)

20 soruya cevaplarım ve bir ekleme

20 Soru/Taraf Gazetesi / 04.07.2008


1. En sevdiğiniz kelime?

Belki.

2. Nefret ettiğiniz kelime?

Cinsel aşağılayıcı küfürler.

3. Ne sizi heyecanlandırır?

Hedefler.

4. Heyecanınızı ne öldürür?

Hevessizlik.

5. En sevdiğiniz ses nedir?

Rüzgar sesi.

6. Nefret ettiğiniz ses nedir?

Gıcırtı.

7. Hangi mesleği yapmak istemezsiniz?

Gardiyanlık.

8. Hangi doğal yeteneğe sahip olmak istersiniz?

Müzik.

9. Kendiniz olmasaydınız kim olurdunuz?

Ancak kendime benzeyen bir başkası olmayı becerebilirdim.

10. Nerede yaşamak isterdiniz?

İstanbul'dan memnunum.

11. En önemli kusurunuz nedir?

Saçmalığa tahammülsüzlük.

12. Size en fazla keyif veren kötü huyunuz hangisi?

Yiyip içmek.

13. Kahramanınız kim?

Goldmund.

14. En çok kullandığınız küfür?

Saçmalama.

15. Şu anki ruh haliniz nasıl?

Keyfim yerinde.

16. Hayat felsefenizi hangi slogan özetler?

Pek bir slogana sadık kalamıyorum

17. Mutluluk rüyanız nedir?

Güneşli bir sabah, çocuklarım ve eşim, okuyacak bir kaç kitap, dinleyecek bir müzik.

18. Sizce mutsuzluğun tanımı?

Sevme yetisinin kaybolması.

19. Nasıl ölmek isterdiniz?

Geç ve hızlı.

20. Öldüğünüzde cennete giderseniz Tanrının kapıda size ne söylemesini istersiniz?

Yine geciktin.

ek: 20 soru yayımlandıktan birkaç ay sonra
Taraf'ta, köşenin hazırlanmasından sorumlu gazeteci Alaz Kuseyri'nin konuya ilişkin hazırladığı haber-yorumunda; benim kahramanım ilan ettiğim Goldmund'un ne menem birisi olduğu, ya da çağrışımı tüm detayları ile ortaya çıktı: günah ve özgürlük. her soruya cevap verirsen böyle olur, diye kendi kendime söylenirken, bunu çook düşünmem lazım, diyerek söylenmemi tamamladım. kitabı okuyalı 25 yıla yakın oldu, bu arada:))
YANKI YAZGAN GOLDMUND HAYRANI • Psikiyatrist Yankı Yazgan’ın kahramanı Hermann Hesse’nin Narziss ve Goldmund romanından Goldmund. Kitabın başkahramanı Goldmund hayli ilginç bir karakter. Arkadaşı Narziss’le bir manastırda dini eğitim almakta olan Goldmund, okuldan kaçtığı bir gün, ormanda gezinirken çok güzel bir kızla karşılaşır. Kızın onu öpmesinden sonra hiçbir zaman bir rahip olamayacağını anlar. Sonuçta Katolik Manastırı’nı bırakıp, ‘hayatın anlamını’ aramaya koyulur. Çalışkan ve başarılı, temelinde Tanrı öğretisi bulunan akıl yürütmelere yürekten bağlı bir karakter olan Narziss’e taban tabana zıt biri olan Goldmund, aslında öğrencilik yıllarında da zaman zaman tutarsız düşüncelerle özgürlüğe yönelmiş bir karakter. Ortaçağ Almanya’sında geçen romanda daha önce kendini bile tanımayan, sadece Narziss’in söyledikleriyle yaşayan Goldmund’un kimliğini bulmasında ve hayatın anlamını aramasındaki itici güç olan kadın ve cinselliği kapsayan günah olgusunun beraberinde getirdikleri özgürlük okuyucunun aklında yer etmiştir.

öğrenmem öğretirim diyemeyenlerdenim

yazılar çizilerin hk görüşleri blog taramalarında okumaya çalışıyorum; genel olrk oldukça insaflı ve hoşgörülü eleştirilerle karşılaştığımı söylemeliyim. bir kaç istisna ile.. bunlardan birisinde, linkin aşağı eklediğim yazıda da bahsettiğim beni yetiştiren hocalarımdan jim leckman'a kendi çalışmalarımı denetletmemi büyük bir zaaf olarak gören bir "sözde uzman"ın yazısı dikkatimi çekti (sözde kelimesini ben de kullanmak zorunda kaldım maalesef). kişi diyor ki, "adam profesör olmuş ama hâlâ hocasına kendisini denetletiyor" diye benim ("istemeden ortaya koyduğum") bir zaafımı sergiliyor.
işin ilginci (ve acısı) benim kendime gurur payı çıkartarak bir kaç ayrı yere yazdığım hoca-öğrenci (öğrenci ben oluyorum) ilişkisini, bu ülkede "ben öğrenmem, öğretirim" ideolojisinin nasıl yadırgadığı... işadamlarına, gazetelere akıl veren, yazı yazan, yüzyüze konuşsanız aklı başında (ama profesyonellikleri eksik) insanlar da bu düşünce tarzının etkisi altındaysa, kalan "kitlelere" ne diyelim?
jim leckman ile sohbetlerime dayalı yazıları websitemde bulabilirsiniz. biraz yorucu olsa da:)



http://yankiyazgan.blogspot.com/2006/11/kariyerinizi-kim-etkiledi-sorusuna.html

"Nasıl keşfedildim?
Benim iş hayatım, iş'e atıldığım 1983'ten bu yana, daha ziyade hastalarım ve bilimsel araştırmalardan oluştu. Hayatıma yön veren sayısız insan arasında, hem kariyerim i, hem kişisel gelişimimi etkileyen başlıca kişi Yale Tıp Fakültesi hocalarından James (Jim) Leckman'dır.
Jim ile tanışmamız, hastane bahçesinde aynı seyyar yemek satıcısı önünde kuyruğa girmemiz, ve ikimizin de kuyrukta beklerken elimizde aynı bilimsel makaleyi okuduğumuzu keşfetmemizle olmuştu. Aslında o çok tanınmış ve önde gelen bir bilim adamı olduğunu ben kim olduğunu biliyordum, ama birbirimizi yakından tanıma isteği doğuran o konuşmanın sonrasında, öğle yemeklerinde her fırsatta bir araya gelmeye başladık , ilgimizi çeken konulardan bahsettik. Ne mi ilgimizi çekiyordu? Her şey. O New Mexico'daki çocukluğundan, Vietnam savaşı protestoculuğu günlerinden, ben İzmir'den, İstanbul'dan, o psikanalizden, ben beyinin sağ tarafı ile sol tarafı arasındaki farkların kökeninden, aklınıza ne gelirse..

Birkaç hafta sonra psikiyatrideki çalışmalarımı bir an evvel tamamlayıp, çocuk/ ergen psikiyatrisi bölümüne transfer olmam için teklif mektubuyla geldi. Amerikalı olmayanlara pek açık olmayan, gelişim, psikiyatri ve beyin araştırmalarında efsanevi bir yer saydığımız Yale Child Study Center'a, böylece adım attım. Jim ve bir çok başka lider kişi ile ailelerle, çocuklarla çalışmayı öğrendim, beyin ve gelişim araştırmacılığı becerilerini kazandım.

Jim klasik bir hocadan çok, karşısındakini merak eden, öğrenerek öğreten bir insandır. 15 yıl sonra onca mesafeye rağmen, yılda bir kaç kez bir araya geldiğim, hayatımdan geçip gitmemiş bir insan olarak kalmasını, "adam yetiştirme"yi kendisinin de geliştiği, öğrendiği bir süreç olarak görmesine bağlıyorum.

Doktorları hastaları keşfeder (ve yok da edebilir)."

kopukluk kopuşu hızlandırır

(Cumhuriyet dergi'de 13 Nisan 2008 yayımlanmış, Ali Deniz Uslu'nun röportaj metni) Dört yaşına gelene kadarki hayatımıza hükmeden korkular, sonrakilerin “giyinmemişi” sayılabilirler. Tehlikenin kucağına atılmamak için elinden geleni yapanların bir kısmı, bildik ve emniyetli saydıklarından ayrılmamak için bir şeylere “takılmayı” dener. Mesela uyku vaktinde, uyumamak için direnen çocuklar, takıntılarını uygulamaya sokarlar. “Hiç yatmasam, n’olur sanki?Yatağımdan kalktığımda, yattığımdaki gibi bir dünyaya kalkabilecek miyim?Hayat bıraktığım yerden devam edecek mi?” Bu soruları açıkça soramayan bir çocuğun, sorusunun “doğru” cevabının ürkütücülüğünü hissettiğini, ama kelimelendiremediğini düşünüyorum. Çocuk açısından güvenliği tehdit eden her şey, anneden onu uzaklaştırabilecek her değişiklik bir takıntılanma sebebi sayılabilir. Felaketlerden kaçmanın en güvenli yolu da güvenli kucaklara sığınmaktır.Daha bebekken aldığımız “ders”ten yararlanmayı sürdürenlerimiz, kucaktan hiç inmemeyi veya kucağa hiç çıkmamayı seçenler olarak ikiye ayrılabilir. İki durumda da senaryo aynı aslında: Korkunun yönettiği bir hayatın öznesi olmak, kaderine pek elleşmeyen birisi olarak kalmak... Obsesif-kompulsif çocukların hayatlarının başka dönemlerinde, o tutuk, takıntılı hallerinden kurtulduklarında, hiperaktifleşmeleri senaryonun öteki rolüne geçmek gibi: Çok kontrolden, hiç kontrole... Korku bize hayatta kalmamız için yol gösteren bir duygu. Tehlikelere işaret ederek, tehlikelerden de korur. Bazen bizim için neyin değerli, neyin değersiz olduğunu gösterir. Korku hayatın çok temel bir parçası... Türkiye toplumunun da çok temel bir duygusu korku: parçalanmaktan, bütünlüğümüzün bozulmasından, bir şeylerin eksilmesinden korkuyoruz. Bazen korkulacak şeylerden korkmayıp, korkulmayacak şeylerden korkuveriyoruz. Bu kafa karışıklığı, korkulacak durumlara yönelik şaşırtmacalarla kötüye de kullanılabilir. Duruma ergenlerin açısından bakarsak, ergenlik hayata hazır, ancak hazırlıksız olunan bir dönem. Bu kolayca “dolduruşa gelmeyi”, işler bekledikleri gibi gitmediğinde de, iyimserliklerini hızla kaybedip kolayca karamsarlığa kapılmalarını doğuruyor. Geleceğin ne kadar uzun sürebileceğini, ne tür olanaklarla dolu olduğunu görmeyi zorlaştırıyor. Birçok çocuk hızla büyümek isterken, bir kısmı da büyümeyi hiç istemiyor.Bu iki arzunun ortak noktası memnuniyetsizlik ve korku. Büyüklerin acizliği ise gencin ümitsizliğini derinleştiriyor. Türkiye’de milyonlarca genç bir başka kente okumaya geldiğinde, ailesinden ve büyüdüğü çevreden ilk kez ayrılıyor. Ayrılığın korkutuculuğunu, geri dönülmezliğini hisseden gencin görünürdeki hevesliliği bizi yanıltmasın. Bazen korkunun en iyi ilacı, atılganlık ya da neye atıldığınızı bilmeksizin, gözünüzü karartıp ilerlemek olabilir. 16-25 yaş arasındaki gençlerin hemen hepsi yeni dönemin yükleri karşısında bir biçimde şaşkınlaşırlar. Yaklaşık yüzde 18’i depresyon tanısı konacak kadar çökkün, bıkkın, yorgun, gergindirler. Yüzde 10’u intiharı ciddi ciddi aklından geçirmiştir. Yüzde 1’i bu eyleme kalkışır, kalkışanların ise 70’te biri hayatlarını sona erdirir. Hepsinin ortak noktası hayatın kendilerine ne getirebileceğine ilişkin umutsuzluk içinde olmaları. Zayıflara kötü muamelenin hak bilinerek reva görüldüğü bir ortamda yetişen gençlerin durumu böyle. Başaramayanların, “yırtamayan”ların, tutunamayanların ve o ölçüde, zorbaların, bitirimlerin, işini bilirlerin sayısı çokçadır ülkemizde. Ruh sağlığımız da başkalarından daha iyi değil, biliyorsunuz. Gençlerin kendi kendilerine bırakıldıkları, aileleri ile, hocaları ile ilişkilerinin uzak ve mesafeli olduğu, birbirlerinden başka kimsenin hayatlarında yer almadığı bir ortamdan ne bugün için ne de gelecek için hiç medet umamayız. Kopukluk, kopuşu hızlandırır.

Piskolok görüşü

Geçen gün (aslında her gün benzeri bir durum oluyor) bir TV programından aradılar. Okullarda yapılan tiyatro gösterilerinin kalitesiz ve rahatsız edici olduğunu, acaba bunun çocukların ruh sağlığına zarar verip vermeyeceğini sordular. Bir şeyin kötü ya da işe yaramaz olduğuna karar vermek için mutlaka dr görüşü mü gerekir? Hemen ardından başka bir telefon: düzenli okuduğum bir gazetedeki bir habere görüş istiyorlardı: Fatih Terim’in milli takımı yönetme biçimi doğru muydu, yanlış mı?
Nereden başlasam?
Ruh sağlığına zararlı olmak başka, yararsız olmak başka.. Çocuklukta yararsız şeyler de, gelişimin saniyesi bile kıymetli olan anlarını boşa geçirterek zarar verebilir. Ama bunun için bir uzman görüşüne ne gerek var? Kalitesizlik, ruh sağlığına zararlı bulunmuyorsa, makbul ve çocuklarımıza layık görebileceğimiz bir durum mudur?
Terim’in takımı yönetme biçiminin dört dörtlük ve bize müstehak olduğunu söylesem, bunu kullanmaya hazır mısınız?
Bir soru da ben sorayım: FB neden ruhsuz oynuyor? Bu soruya da bir cevap yazabilirim. Ama ne olur uzman görüşü demeyin. Görüşümün ciddiye alınması için uzman olmak dışında bir özelliğim olmadığını düşünmek beni çok ezik hissettiriyor.
Yadırgamayın, “piskolok” kelimesi basında bazı gazete ve dergilerde böyle yazılıyor. Bana, “sen psikiyatr (ruh sağlığı ve hastalıkları uzmanı olan tıp doktoru) değil misin, niye psikolog diyorlar” denmesini de garipsiyorum. Toplum açısından mesleki sınırlar, hangi kökenden geldiğiniz ya da nasıl bir eğitim aldığınızdan ziyade, kendilerini anlayacak, anlatacak bir alanı temsil ediyor olmanız önemli. Meslek grupları arasındaki farklar, yetki ve sorumlulukların dağılımı gibi teknik hususlarla pek ilgilendikleri (aslında onları ilgilendirse bile) söylenemez. O nedenle, her yanlış ayrıntının düzeltilmesi öncelikli değildir, diye düşünüyorum. Sonuçta, inşaat mühendisi ya da fizikçi diye anılmıyorum.
sonunda ne oldu? tv'den arayan hanıma bu konuda uzmana gerek yok, kötü kötüdür, diyeceğimi söyledim. gelelim, bunu söyleyin dedi. gazete ve tvlerde adet olduğu üzere, bir daha haberleşemedik.
bir ara, daha doğrusu iki ara, mutlaka sizinle görüşmeliyim, çok ilginç şeyler konuşabiliriz diyen pazar ilavesi röportajcısı bir hanımın yana yakıla aldığı randevuya gelmemesi gibi... bu sefer merak ettim, nasıl bir gerekçe insana bu "benden başkası benim ihtiyacım yoksa yoktur" duygusunu veriyor diye? bir "aracı" kurum (hani belli kuruluşların, kliniklerin günlerce o gazetecinin sayfasında , köşesinde yayımlanmasını sağlama aracısı) bir başka vesileyle sorduğunda; "yeterince sexy değil" cümlesini duyduklarını aktardılar. yeterince sexy olmamak üzerine bir yazı yazmalıyım; ama bunun bir günde nasıl farklılaştığını yine anlayamadım.
basın ve TV'da yok sayılma ya da azımsanma deneyimlerim zengin:), ama böylesi olmamıştı...
gazete dedikodularına bir başka köşe yazarının yankıyazganlamak diye "boş işler yaparak meşhur olmak" anlamına uydurduğu kelimeyle devam ederim başka zaman.

.

Doktor ve ilaçları

bu örnekler, bir seminerde birdenbire hep aynı konulardan söz ettiğimi farkettiğimde, kendimi doğru iş yaptığıma ikna etmeye çalışırken aklıma geldi.



Hep aynı ilacı veren doktor.

Hasta: Hep aynı ilacı yazıyorsun. Geçen seferki ile aynı reçeteyi yazdın.

Dr: sen de hep aynı hastalığa yakalanıyorsun.



Aynı hastalığa farklı ilaç veren doktor

hasta-Teşhis mi değişti? Geçen sefer aynı şikayetle geldiğimde, aynı teşhisi koymuş, başka ilaç yazmıştın.

doktor- Teşhis aynı, sen de 20 yaş genç (ilk teşhisi koyduğum yaşta) olsaydın, aynı ilacı yazardım. Her yaşın tedavisi başka.

Umutsuzluk

Michael Phelps’in 8 rekorluk rekorundan sonra yüzmeyi bırakan çok sayıda sporcu var. Hayallerinin sonunu getiren bu adama karşı ne duygular hissediyorlar bilemiyorum; ama herhangi bir “competitive” durumda katılımcıların en önde olanı arkada kalanlar arasındaki farkın bu denli büyük, uçurumsu olması “umutsuzluk” yaratır. Sadece geride kalmanın verdiği mutsuzluğun ötesinde pasifleştirici bir etki yapan bu u-mutsuzluk ile başa çıkmak zor olabilir. Katılımcılardan birisi, teknolojik mayoların sağlayacağı yeni avantajların bu umutsuz tabloyu değiştireceğini söyledi. Bir başkası ise, Phelps’in “daha az başarılı” olduğu kelebek kategorisinde yüzmeyi denemeyi önerdi. iyimser bakış açısı bu olmalı.

acı özgürlük.

Demokratik sistemlerdeki muhalefet ve itiraz hakkının bir özgürlük işareti olduğunu kabul edelim. Bu kabulü “ne pahasına?” sorusu takip etmeli. 1970’lerde yapılmış olan Asch deneyini (topluluğun çoğunluğunun kanısı ile ters düşmek pahasına kendi görüşünü belirtmek ne kadar mümkün sorusunu irdeleyen bir deneysel sosyal psikoloji çalışması) dinleyicilerle paylaştıktan sonra benzer bir paradigma ile yapılan bir deneyde, “kara olduğu halde herkesin ak dediğine kara diyebilen” kişinin, herkesle doğru bildiğini savunma uğruna ters düşerken, beyindeki talamus aktivitesinin şiddetlendiği gözleniyor. Bunun anlamı, herkesin ak dediğine kara demenin fiziksel acı oluşturabileceği.... özgürlük tatlı olmak zorunda değil, demiştim. Özgürce karşı görüş belirtmek ise, “acı”... ancak acı’yı sevmediğimiz de söylenemez.Rahatımızı kaçıran durumlardan uzak durma eğilimimizi engellediğimizde, acı ya da sıkıntıya katlandığımızda, gelişmenin zevkini yaşamıyor muyuz? Fazla uzağa gitmeye gerek yok; sabah sporu yapana kadarki üşenmemiz ile sporu tamamladıktan sonraki ruh halimizi kıyaslayın, yeter.Beklemenin olmadığı ya da beklemenin tedirginlik içermediği durumlarda (örneğin bir sıra olması) “hemen” dürtüsü zihnimizin neandertal bölgelerinden gelip stratejik bölgelerini “block” etmez. Bankalardaki numeratörlerde olduğu gibi... ancak orada da sorun çıkaran bir husus, platin ya da gold card taşıyan bazı müşterilerin diğerlerine göre avantajlı olması, öne geçmesi oluyor. Biri yer, biri bakar örneği, ayrıcalıklı muamele görenlere bu işi gözden ırak bir yerde yapmak (CIP gibi) daha münasip olur.
Trafik ışığındaki 1 saniyelik bekleme bile, hayattan (hep ileri gitmek, scientific american’ da yayımlanan yanılsamada olduğu gibi) kaybedilmiş anlar olarak mı gözüküyor? Beklememize, arkaya düşmemize tahammülsüzlük, o “kayıp”ın maliyetinin bilemediğimiz bir biçimde yüksek olmasından duyduğumuz korku mu?

sinirlenmek normaldir; anormal olan yatışamamak

Strese dayanıksızlık ile kolay strese girmeyi ayırdetmeliyiz. yüksek stresli ama strese dayanabilen maymunların sırrı, “süperanne” maymunlar tarafından büyütülmüş olmaları... hafif gergin ve kaygılı yapıdaki bireyler, sorumluluk taşımaya yatkın da olabiliyorlar. Strese girmekte pek farkları olmasa da, çıkmaktaki süratleri onları avantajlı kılıyor. strese yatkın yaklaşık yüzde 20lik grubun çıkış yolu, stresin doğurduğu kortizol (ve benzeri hormonların) beyinde gidip bağlanabileceği reseptörlerin sayısının yeterli sayıda olması. bu reseptörler yeterli sayıda olduğunda, organları hırpalayacak "boşta gezer" kortizol kalmadığı gibi, reseptörlerin sayısı oranında, yeni kortizol salınımı baskılanarak, "sinirsel yatışma" sağlanabilir. kolayca kızmakta, sinirlenmekte fazla bir sorun yok, üstelik bu önemli ölçüde genetik kontrollu bir durum, fazla bir söz sahibi olamıyoruz. sorun sinirlendikten sonra yatışamamakta... yatışabilmemiz için gereken sayıda reseptör sahibi olmak ise, küçücükken ne kadar sevilip okşandığınıza, sınırlarınızı yumuşakça ama kesin dille koyabilen, sizi "sınırlar çerçevesinde" özgür bırakabilen bir yetişkinin varlığına bağlı.


Özgür bırakmayı, çocuğunu başıboş bırakmak, "bırak ne isterse yapsın" diyip aslında kendi yetişkin rahatını bozmamak, sanan anne-babalar durumun ne kadar vahim olduğunu anladıklarında çok geç olacak, diye korkuyorum. bakınız: "bunlara hiç bir şey yetmiyor, hiç bir şeyden tatmin olmuyorlar" korosu.

Ne giyelim, ne diyelim çelişkileri....

giyim tarzını belirlerken, seçeneklerin kısıtlı olması, hatta hiç olmamasının rahatlatıcı etkisi de ayrı bir mevzu... okullarda ya da işyerlerinde, belli bir “dress code”un olduğu zaman bir özgürlükten yoksun kalsak da, serbest giysi günlerindeki giysi seçme sıkıntısını çekmek de ayrı bir dert. Bu duruma çözüm olarak işyerlerinden birisinde “serbest kıyafet yönetmeliği” ile serbest kıyafetin özellikleri düzenlenmiş. Karar vermekten kurtulmanın getirdiği rahatlık, bazen özgürlükten tatlı olabiliyor. Aslında özgürlüğün “tatlı” olduğu da, tatlı olması gerektiği de tartışılır. bir sonraki gönderide bunu tartışayım.

Haksızlık?

- 50 isterim.
- 20 veririm.
- Tamam, anlaştık.
- Keşke 20 değil de, 10 veririm, deseydim. 10 YTL zarar ettim, haksızlık. (olabilecek ek kazancından “kaybettti”)
- 30 YTL kaybettim, haksızlık. (hayalindeki 50 YTL’den “kaybetti”)
ikisi de ellerinde olmayanı, ama olabileceğini hayal ettiklerini kaçırdıklarını düşünüyor, haksızlık olduğunu düşünüyor. Birisi 20 YTL kazandı, diğeri ise başka birisinin 50 YTL verebileceği bir malı 20 YTL’ye elde etti. Yine de memnun değiller. Ne yapabiliriz ki?

siz mi desem sen mi?

19 eylül 2008
Bir büyük şirketler grubunun düzenlemesiyle, finans, içecek gruplarından yöneticilerle bir araya geldiğim, kişisel gelişim amaçlı bir “sohbet” toplantısından. Sohbeti ben yapmaktayım.

Başta biraz çekik duran, ne bulacağını bilmeden gelmiş gibi gözükenlerin ilgisini çekmek, zamanı onlara yararlı benim için de zevkli biçimde geçirmek isterim. Gönüllü ve görevli olma bu noktada belirleyici olabildiğinden, seminere gönüllü ve görevli olarak gelenler kimlerdir acaba, konusunu açtım. Aslında gerçek cevabını bilmek istemediğim bu soruyu ortaya atmamın sebebi bu durumun konuşmayı algılamayı olumsuz etkileyebileceğine dikkat çekmekti. Kaygım boşuna çıktı, beş on dakika içinde çok kişi ile ortak bir havayı yakaladık. galiba...

Sen mi, siz mi? En ilgi çeken konulardan birisi, alışkanlıkların kurtarıcı etkisinden söz ederken, kime nasıl hitap edeceğimizi bilemediğimizde imdada yetişen nezaket kurallarındaki “sen mi, siz mi” meselesiydi. Kime nasıl hitap edeceğimizi otomatik ilkelere bağlayan nezaket kurallarının rahatlatıcılığının bir parçası, bizi düşünmekten kurtarması... Sen diye hitap edilmesine izin verilen ortamlarda daha dostça bir ilişkinin, esnek bir hiyerarşinin (belki de adam yerine konuyor olmanın) verdiği rahatlığın hoşluğunu gördük. Bu rahatlık, tedirginliği ortadan kaldırıp, sürekli dizginlenmesi ya da kontrol edilmesi gereken bir kaygı durumuna yer bırakmayarak, yaratıcı, özgün düşünmeye, geleceği tasarlayabilmeye olanak verir. Her iki işlevin de frontal alanı meşgul etmesinin sonucu olan bu kilitlenmeyi aşmanın yolu “rahat” ettirmekten geçer.
Bir dönem ana sektörlerden birisinde çok sayılan bir yönetici olan Ahsen hnm’a çok saygı duyan bir çalışanın dili sürçüp, “Ahsiz hnm” diye hitap etmiş olduğunu anlatan bir katılımcı, siz-sen ayrımının bir yandan da belirsizlik’i arttırıcı olabildiğini hatırlattı (örn. Konum değişikliği ile; ben de boşandıktan sonra sizli bizli, hanımlı beyli olanları hatırlattım). Sağlık ocağı yıllarımda, siz gelir misiniz diye seslendiğim köylü teyze ya da amcaların, sağlarına sollarına bakınıp, “ben tek geldim evladım” diye sözümü yadırgamalarını hatırladım.

bu konuya kalp çarpar, beyin böler kitabımdaki bir kaç yazıda değinmiştim. aslında, kitaptaki yazılar ve konular canlı kalsa da, bir moda ürünüymüş gibi raftan kaybolunca kimsenin aklına bile gelmiyor. bari ben hatırlayayım dedim, en tepedeki çizgi kitaptan (2007).

Pazarlık

Pazarlıkta hep bir şeyler kaçırdığını, hep kaybeden olduğunu düşünmek... Bize mi özgü? Bir tek biz miyiz? Bu tip şeyler hep bize oluyor diye düşünmek sadece karamsarlık hızlı ve yüzeysel düşünme merakı ile mi ilişkili?

Beymen’deki sohbetten aklımda kalanlar

Beymen’in Akmerkez mağazasında (benim konuşmacı ve konuşturucu olduğum) bir sohbet toplantısında. (26 Ağustos 2008) Esel Çekin, Mustafa Uyal, mağaza yöneticileri, haberli habersiz gelmiş müşteriler....Epeyce bir insan. Bir sürü şey, beyinler, kalpler vs konuşuldu. Sorular her zamanki gibi ilginçti. Öfke ve haksızlık duygusu arasındaki ilişkide epeyce zaman geçirdik. Birkaç not:
Öfke duygusunu hissettiğinizde aklınızdaki düşünce büyük olasılıkla, bir haksızlığa uğradığınız düşüncesidir.Size haksızlık yapıldığı düşüncesinde haklı olduğunuzu düşünüyor olabilirsiniz. Genellikle diğer taraftaki kişi de kendisine haksızlık yapıldığını düşünmektedir.. Belki hak’kı nasıl hesapladığımız konusunda diğer kişiden farklı olabiliriz. Hesabı nasıl yaptığımız fark ediyor olabilir. Hesapların karışması dedikleri belki de bu... Başkasının hesabının bizimkinden farklı olabileceğini kabul etmeye ne dersiniz?

gümüşlük yıllar sonra

tatil mi tatil... 1984 yazından bu yana bazen bloklarla ardarda bir çok yıl, bazen de uzun aralardan sonra (bu yıl) olduğu gibi geldiğim tatil beldesinin ölüm döşeğindeki hali bile fena değil...
eskiden siması tanıdık bir çok insan, bir ara (şimdik) radikal köşe yazarlarından birisinin tanımıyla "entellerin ağaç gölgesinde kitap okuduğu yer" (bkz. GTB başlıklı yazı, websitemde) gümüşlük'te aynı minval devam ediyor; ama kesinlikle azınlığa düşmüş durumda... büyük koydaki pansiyon odasına burun kıvırıp, küçük koyun ucundaki "chic and pretentious" balık lokantalarında yemeye düşkün kalabalıklar, hem tanıdık hem yabancı.
yılmazın pilli sessiz motorlu şişme botuna binip, uzaktan köye bakarken ("la roche noir", gümüşlük'ün arkasındaki hakiki yerleşim karakaya köyü) düşünüyoruz. her sene bir tarafına ilave inşaat yaparak eksikleri giderilmeye çalışılan "motel" ve "lokanta"ların en büyük eksikliğinin "fazlalıkları" olduğuna hükmediyoruz.
fazlalıklardan arındırılmasının eksikliklerinin giderilmesine yeteceği tek yer gümüşlük koyu değil. hepimizin fazlalıkları en büyük eksiğimiz. bu kulağa laf oyunu gibi gelse de, oyun oynamıyorum:))
ekteki fotograflardan birisi koca dağın arka yüzündeki kayalıklardan... diğeri ise, klasik bir görüntü. bütün gün tembellik yapmak, sağda solda tanıdık ya da yeni tanıştık 3-5 kişiyle bazen havadan sudan, bazen daha derin konuşmak mekanı bir kıyıdan.

kendimi rahat hissettiğim yerlerin sayısı mı azalıyor, benim rahat etme katsayımda bir sapma mı var? bilemiyorum. şu anda rahatım. bu yetsin.

soruya cevap için adres lazim

otizm için önerilen bir ilaç hakkında soru soran sn derya hnm; bu notu okursanız, info@yankiyazgan.com adresine size cevap gönderebileceğim bir eposta adres lütfen bildirir misiniz?
bu tip sorular için info@yankiyazgan.com adresine yazmak en uygunu.

okur notlarını okumak zor ama zevkli

sevgili blog okurları, yorumlarınızı daha görünür kılmayı ben ve konuyla ilgilenen çalışma arkadaşlarım çözemediler. elektroni,k ortam konusunda bir beceriksizlik halimiz olduğu dikkatinizi çekiyordu. websitemin arşivi bir acayip, psikiyatri yazıları bölümünde alakasız çizgiler var. bunu eleştirenler, benim gibi "iddialı" bir adama yakışmadığını söyleyen okurlar az değil. paraya mı kıyamıyorum acaba diye düşündüm bir ara, mesele o da değil. istediğim düzenin ne olduğunu bilemedim aslında...
okur notlarını tılamaktan vazgeçmeyin ltfn:)

başarı meselesi

Son on gün içinde bilim ve tıp dünyası dışındaki bir dinleyici kitlesine çok değişik ortamlarda seslenme şansım oldu. En son YapıKredi’nin Başarı zirvesinde davetli konuşmacılardan birisiydim. Galiba, sıkıcı bir konuşmacıyım diye düşündüm. Sıkıcı demesek de, yeterince eğlendirici olmayan demek uygun düşebilir. Bilimsel bilgiye sadık kalma gayretim, saçma bulduğum pop psikolojisi mottolarını (örnek: sevelim sevilelim; isteyen başarabilir, pozitif düşün beyninin % 100’ünü kullan) kullanmaktan uzak durmam, hatta kendimi tutamayıp bu tür düşünce ekollerine saldırmam.. hepsi, “cynical” diye özetlenebilecek bir üslup doğuruyor. İşin kötüsü, bu geçici bir durum da değil, ben böyleyim. Karikatürlerime bakan bunu teşhis edebilir. Fakat işin bir de iyisi var, işin kötüsü olduğu gibi... Bir çok insan da zaten bu cynicism’i sevdiği için okuyor ve dinliyor. Herkesin seveceği bir üslubu tutturabilme sevdasının oradan buradan zihnime musallat olduğu anlarda, halimden yaptıklarımdan memnuniyetsiz olmaktan vazgeçmeliyim. Sahici okur ve dinleyicilere haksızlık oluyor.

bu konuda günlük gazete için yazdığım yazının linkini de ekleyeyim: http://www.yankiyazgan.com/admin/anmviewer.asp?a=446&z=22

okullar okullar

Okul konferanslarında, gittiğim okulun öğretmen ve yöneticileri, çocukların anne ve babaları, tek tük meraklı ya da yolunu şaşırıp gelmiş çocuk.... her zaman şaşmaz ve mükemmel bir harman oluşturur. Teorik konuşmalarımız hızla pratik zeminini bulur; içtenlikle söylenen görüşler, arada kendi istediği biçimde istediği fikri ifade etmediğim için bana kızgın birkaç yorum ile renklenerek devam eder.

İzmir’de Ekin Koleji ve Amerikan Kız Lisesi’nin ev sahipliğinde, Fethiye’de İstanbul’dan Fethiye’ye göçen Zeynep Kocasinan’ın Neşe hnm liderliğindeki (soyadını hatırlayamadığım için mahcubum) rehberlik araştırma merkezi ile işbirliği yapmasıyla son birbuçuk ayda 3 ayrı okul ruh sağlığı konuşması yaptım.

Bir de, BÜMED’deki “çocuğumuzu hangi okula verelim” teması ile (sorusu ile değil, çünkü bu soruya bir cevap olmadığı gibi, var ise de verecek adam ben değilim) olan konuşma vardı.

konuşmaların webe yüklenebilir olanlarını websitemin konHepsinde de, tam isabet sorulara kulak verip, çocuklarımıza ilişkin kaygılarımız ve bu kaygıyı körükleyen sistem sorunlarını irdeledik. İzmir Amerikan’daki konuşmanın özelliği de okulun 1970lerin ortasına kadar benim bisiklet sürme ve oyun alanımın bir parçası olması, okula ilişkin sayısız hatıranın konuşma anında aklımı kurcalayıp durmasıydı. Evimizden yürüyerek 3, koşarak1 dakika mesafedeki izmir amerikan kampüsü, izmir’in zamana dayanan köşe taşlarından birisinin sağ ve salim olduğunu gösterdi bana. İçim rahatladı. Kalıcı, değişmeyen kurumlara da ihtiyaç var. Yenilerden Ekin koleji ise, tutarlı bir çizgi oluşturma yolunda gözüküyor. Kurucular ve yöneticileri niyetlerini sürdürmek için gereken fikri zemin sağlamlığına sahipler.
ama her zaman bir kural var; okulların ideal olanı, aklımıza ve gönlümüzde olanı yapması mümkün değil. Barbiana kitabını hatırlayanlar, 1970lerin deneysel sosyalist italyan okullarının bile çöküveren ütopyalar olduğunu akla getirirlerse, okullara daha insaflı olacaklar. eğitimin özü ile ilgili olmayan ayrıntılarda boğulmak yerine böylece okulların düzeltebileceği bir çok hata ve giderebileceği bir çok eksik ile uğraşmak mümkün olur.

Konuşmacılık notları

Kayseri havaalanında bir konferanstan dönüş yolunda oturdum kendi kendime, günü kendim için özetliyorum. Kahve satılan bölümdeyim. İzmir uçağı yolcularından bir Ayşegül hanım, iki elinde dünyagüzeli ikiz kızları ile “rahatsız edebilir miyim?” diye yaklaştı. Çocuklarını büyütürken, kitaplarımı okuduğundan söz ederek, gönlümü okşadı. Başka bir “rahatsızlık” vermeden uzaklaştığında, sabah beri düşündüğüm ama söze dökülebilir düşünce haline gelememiş bir “şey” kafamda netleşiverdi. Yazdıklarımı beğenerek (ya da bazen beğenmeyerek) okuyanlar, konuşmalarımda dinleyici olanlar ile ne çok ortak yanım var? Zaman içinde mi benzeşiyoruz, yoksa benzeştiğimiz için mi yazdıklarım, söylediklerim onları buluyor? Gündelik hayata, başka insanlara yaklaşımlarına bakınca, başkasını rahatsız etmekten çekinen, sırasını bekleyen, haksızlık etmek istemeyen... bu bence olumlu, bir çoğunca zamana aykırı özellikleri kendime yakıştırarak kibirlendiğime hükmetmeyin lütfen; sadece değer verdiğim, kendimde olmasını istediğim özellikler olarak sıralayıp tanımlıyorum. Bu yazı için önemli olan kısım, benzeştiğim insanlar olduğunu hissetmenin verdiği mutluluk. Yalnız olmadığım duygusunu sevdiğime kanaat getiriyorum. Aynı hissi, birkaç saat önceki konuşmadan sonra elinde yanında getirdiği kitabımı bana imzalatmak isteyen bir başka dinleyici ile konuştuğumda da hissetmiştim. Yazıp çizmenin ödülü, hayatta yüzü aynı yöne dönük insanlarla omuz omuza olmak mı yoksa?
Bu bazen de, bir ödül olmaktan çıkabilir. beklentilere uymaya çalışmak, sevenlerin yüzünü kara çıkartmamak gibi “performans baskısı” unsurları, cesur olmaya, doğru bildiğini yapmaktan ziyade onaylanacak, sevilecek biçimde davranmaya (daha önemlisi o biçimde yazıp çizmeye) yol açabilir. Bu bir tür tutarlılık gibi gözükse de, aynı zamanda ciddi bir muhafazakârlaşmayı da getirebilir. Bildiğimi okuyarak ve yazarak kurulan bu sıcak temasın ne yöne gideceğini kontrol etmek de benim işim aslında; tutucu ve kendini sevdirici eğilime kapılıp gitmemek de... Duygudaş ve fikirdaş hissettiğim insanların da farklı bir beklentisi olmayacaktır diye umarım. Bugünkü diğer blog-notum da aynı konuda...
Neyse, şimdi güvenlik noktasına yürümeli, ondan önce “genel bilgi toplama” masasındaki polis noktasında kayıt olmalıyım. Neredeyim, ne yaptım, hangi uçağa bindim ? Meraklı bir devlet. Tabii ki, bizi korumak ve kollamak için.

durum özeti

konferans trafiği, bilimsel toplantılar vs. vs. aslında blogokurları boş durmayıp, yazmaya devam ettiğimi website'mden, BirGün'den, Akşam'dan izliyor olmalısınız. tv program kayıtlarını, konferans notlarını ya da ppt sunumlarını website'mden izleyebilirsiniz.
bazı pazar günleri akşam'ın ilavesinde serdar turgut ile sohbetlerin bantkayıtlarını okuyabilirsiniz. "entelektüel geyik" olrk tanımlanabilecek içerikteki bu sohbetleri düzenli yapamasak da, ne kadar ciddiye alacağınızı ayarlayabilirseniz, hoşunuza gidebilir.

izmir'de 26 saat

izmir'de konferans vermek. 2 ayrı toplantı için İzmir’deydim. izmir'de olmak, hep çocuksu yanlarımı uyardığı için hem biraz gevşerim, hem de kendimi bu tür konuşmalarda müsamerelere katılan çocuk gibi hoş bir heyecan içerisinde hissederim. her ne kadar çocuk olarak müsamerelere pek uygun görülmediysem de, böyle bir heyecanın varlığını biliyorum bir biçimde... müsamerelere neden mi uygun görülmedim? ezberim zayıf, rol yapamam. yeteneğim yok, çalgı çalamam, dans edemem. öğremen ne yapsın?
birisi, izmir Ekin Koleji’nin aileler için düzenlediği toplantıydı. okul hayatına ilişkin tatlı sevimli bir grupla söyleşi gibi, ama yine ben çok konuşandım.
önce aileler ve öğretmenler. evsahipleri kitaplarıma ciddi biçimde göz gezdirmişler, bir çok ayrıntıyı yakalamışlardı. özellikle, izmir'de "bey" olarak anılmayı nasıl yadırgadığımı "yankı" olmaktan "yankı bey" olmaya, çocukluktan genç ve orta yaşlı olmaya geçişe değindiğim yazıya atıflar oldu. hoşuma gitti.
dinleyiciler arasında herhalde bir 40 yıl önce aynı mandolin hocasından ders aldığımız iki kişi daha vardı. çoktan rahmetli olmuş izmir'in namlı müzik öğretmenlerinden fikri bey'den nasıl korktuğumu, mandolin kursundan nasıl kaçtığımı konuşmam sırasında hatırladım.
sonra mühendisler, istatistikçiler, iekonomistler, işletmeciler. kinci konuşma ise, İzmir Makine Mühendisleri Odası’nın “yalın/6 sigma” adıyla iş ve sanayi dünyasına yönelik düzenlediği toplantıydı. ne işin var makine mühendisleri odasında, demeyin. toplantıyı düzenleyen emre (göktepe) amcamın torunu ve kuşakdaş akrabalarımdan, bir bayram yemeğinde izmir'de bahsedince, heveslenmiştim. her konuya maydanoz yanımı dürteleyen bir konu olduğu için, üretim, verimlilik, yeni uygulamalar, insanların yeni uygulamaları benimsemesi veya direnmesi...
sonuçta değişime direnç hakkında derlediğim bilgileri içeren bir konuşma oldu. bant çözümünü ve konuşma kaydını becerebilirsem, siteye podcast olarak koyarım. merak edenlere...

sorular. Konuşmalarımın benim için en tatlı anlarından birisi, sorular ve yorumlar bölümüdür. “kötüler neden daha iyi örgütlü?” "gençlere neden yol açılmıyor?" gibi bir çok soru ile zihnim aydınlandı. cevap neler yazdım, zaman içinde yazarım buraya veya şuraya...
ipucu başlıklar:
kötüler kötü olduklarının farkında mı?
gençlik bir ruh halidir. öyleyse...?
yiyip içme.
izmir'de yiyip içmeye çok zaman kalmadı. gecenin bir vakti bir şeyler içtiğimiz tepekule adlı kongre merkezinin tepesindeki lokantayı da izmirden bal '77 eski arkadaşım osman tufan'ın işlettiğini giderayak öğrenmek hoş oldu. rakı çeşitlerini az bulduğumu söyleyip çocuğu biraz şaşırtarak iltifata başladım.
nedense, bir eski arkadaşınızın yaptığı güzel bir işle karşılaştığında refleks olarak bir beğenmezlik refleksi ile çamur atma sadece bana özgü bir çocukluk alışkanlığı mı diye düşündüm. çok güzel yenilip içilen zevk sahibi bir yerdi, onu söylesem yeterdi:))

blog okurlarına

bloguma katkı yapan okurlarıma teşekkür ediyorum.
katkıların daha kolay okunur hale gelmesi için bir yöntem önereceğini söyleyen okurumun yardımını beklemekteyim:)
tarafsız (olmaya çalışan) üslubun anlaşılır ve net olmamı engellediği saptamasına yürekten katılıyorum. daha net olmak için belki benim kafamın da daha net olması gerek...
ama çizgi ağırlıklı, çok basit gözüken bir kitap yapma idealine doğru ilerlemeye karar verdim.
cevaplarımı merak ettiğini yazan okurlarımın biraz zaman vermesini rica ederim.
bloga neredeyse iki hf dır yazamamamı düşünürseniz, durumun sıkışıklığını anlayacağınızdan eminim.

finans kafenin soruları

bir önceki "post"da, sağlık programı veya tedavi edici doktor kimliğinin tv ile pek uyuşmadığını söylemiştim. en azından kendim için.. peki, sen ne arıyorsun oarada diyorsanız...
kitabımın "tanıtımı" için ya da en olumlu anlamıyla "entelektüel geyik" diyebileceğimiz baymadan konferans ya da nasihat vermeden fikir alışverişi içeren programlara katılım, benim için, hem topluma bilgilerimi aktarabilme fırsatı açısından eğitsel bir değer taşıyor; hem de kişisel olarak da zevkli olabiliyor.
az önce cnbc-e'de Gülay Afşar'a (Finans Kafe) konuk oldum; "tam istediğim gibi"...
bir programdan, bir "interview"dan cevap arayan yeni sorularla ayrılabilmek, mutlu ediyor. garip gelebilir. ama cevaptan ziyade soru meraklısı birisiyim.
Ankara Fen Lisesi'ndeki geometri hocamızın dediği gibi, "şeytan azapta gerek"...
dikkatli okuyan, anlayan, muhakeme edebilen insanların medyada varlıklarını sürdürebilmelerine seviniyorum.

doktor medyada ne yapmaz

konuk olduğum televizyon programlarından birisinden çıkmaktayım. yayın kurumu görevlilerinden birisi, "sizin telefonunuzu isteyen dinleyicilerimiz var"; ben biraz refleks ile, "neden ki?"; görevli, " muayene randevusu için herhalde"; ben:"o zaman epostamı verebilirsiniz,", görevli, "ama nasıl randevu alacaklar?"; ben: "bu bir tanıtım programı değil, iş telefonumu vermek hem uygun değil, hem de istemiyorum". kızcağız, biraz şaşkın, ne kadar gıcık birisi olduğumu düşünüyor. "televizyondan bakıp, doktora gidilmez ki" diye devam ettim.
televizyon kanallarında, en saygın olanlarında bile, sağlık programlarının "ücretli katılım"la olduğu söylentileri ayyuka çıkınca, kızcağızın benim bu muhafazakarlığımı anlamasını beklemek beyhude belki de... bu sebeple doğrudan bir sağlık programına, "tedavi edici" kimlikle çıkmaktan kaçınıyorum. televizyona doktor kimliğiyle katılımı sağlık açısından bir eğitim amacı var ise, kabul edilebilir buluyorum.

magazin

NTVde perşembe gecesi yayımlanan haydi gel bizimle ol programına ilişkin bir "magazin" yazısını akşam'da (21 nisan) yayımlamış olacağım. yzıya sığdıramadığım ya da uyduramadığım parça parça detaylara değineyim.
öncesinde duyduğum nedensiz tedirginliğin, programda ve sonrasında hoş bir rahatlığa dönüştüğü bir etkileşim oldu.
bir sürü konuya, çok akıllıca sorularla yanaştılar. sıkı hazırlık yapmış, işini ciddiye alan insanlar... pınar kür'ün yarın yarın adlı romanı lise yıllarımın kült romanı olmuş, beni, ergenlikte duyulan kuvvetli aşk özleminin cazibesi ile devrimci genç tipolojisine daha da bağlamıştı. romanın kadın kahramanının adını (Seyda) unutmamış olmam, bundan mı?
elvan kelimesinin rengarenk anlamına geldiğini elinde her renkten balonla sevgilisinin karşısına çıkan genç adamdan öğrenmiştim. onu da unutmadım.
öğrenmenin yüksek motivasyonla ilgisine kanıt arayan bunu kullanabilir.
müjde ar'ın aşk-ı memnudaki rolü, bihter'e köle/uşak beşir'i (ki o nihal'i seviyordu) yakıştırmamın sebebini de anlayamadım gitti. belki, bihter'e daha az zarar verir, bihter'den de istediği sevgiyi alırdı. bütün bu düşüncelerin hangi duygulara karşılık geldiğini bugün bile yeterince anlayamıyorum. psikoterapiye dönmek gerek belki de...:)
programdaki kadınlardan ikisini yarattıkları ya da canlandırdıkları kahramanlarla anlattığımı farkettim şimdi. yayın sırasında ise, hiç kurgusal bir yanları yoktu. sahici sahici sorular sordular, çalışkan yorumlar yaptılar.
pınar kür'ün bir önceki kitabımı bile alıp titizce okumuş olmasından, kendime "gurur yaptım". arada hiç esirgemeden söylediği övücü sözlerden kendimi bir tür yazar gibi hissettim.
müjde ar ise, tek kelime ile kıvrak sorular sordu; şaşırdım desem yalan olur.
çiğdem anad'ı, gazetedeki yazıda da belirttiğim gibi, haber programlarındaki cesur duruşuyla ilişkilendiriyor zihnim hep. cesaretin korkmamaktan çok farklı birşey olduğunu düşündüren, dik durabilen bir yanı var. bunu kendisine de söylemek lazım.
aysun kayacı'yı öncesinden bildikliğim az ("oy" tartışması hk düşündüklerii gazetede yazdım). mahzun, kırılgan bir hali vardı.
akşam bitti. içimde kuvvetli bir saygı duygusu ile ayrıldım. bir sürü bir sürü mesaj geldi. yıllardır medyatik deyince insanlar kızıyor, savunmaya geçiyorum, "hayır öyle değilim" diye. bu sefer nedense hiç kızmadım:))

ithaf kime?

kalbinle düşün, aklınla hisset'in ithaf sayfasındaki karikatür (başka bir yazı yok zaten)....

ben kimim diyenlere...

bunu ilk ne zaman söyledim diye düşündüm. galiba, 1970 yazında erdek'te avşa motorunu beklerken mi? annebabama bakıp, bunlar da kim, ben bunların çocuğu muyum, bundan emin olabilir miyim ki? diye sorduğumda...

sonra, 11 yaşına kadar bunu düşünmemiş olduğuma pek inanamadım. anne baba ile ilişkinin niteliğine yönelik bir sorgulamadan ziyade bir sahici merak. varoluşsal arayış diye görünüyor bugün bana.

bir

psikolojik tahlil yapma meraklısı birisinin binbir malzeme çıkartacağı bu basit merak, ben kimim, ve de sen kimsin soruları hayatımın temel izleklerinden (bu kelimeyi benimsemeye çalışıyorum) birisi oldu.

kalbinle düşün aklınla hisset

yeni bir kitap... yazılardan, çizilerden oluşuyor. çizgilerle, eklemelerle webde ve gazetede yayımlanmış olanlardan çok farklılaştığını söyleyebilirim; iyi mi, kötü mü, o ayrı.

kitap benim de elime yeni geçti, bakıp eklemeler yaparım.

yorumlara teşekkür

blogumdaki "posting"lere yorum yazan sevgili okurlara teşekkür ederim. yorumların daha görünür olmasını isterdim, ama bir türlü ayarlayamıyorum.
yorum deyince, kitaplarım hakkında tek tek bloglar oluşturmayı hep istiyorum, ama sürdürmesi pe kolay olmuyor. bir yandan muayenehaneci doktor, bir yandan iyi kötü bir üniversite hastanesi "hocası", bir yandan konuşmacı olmak gibi bir profesyonel hayata, blog, gazete yazısı, kitap yazma çizme eklenince...
yetişmek biraz zor oluyor. ama aldığım her geribildirim, nadiren hakaret, bazen ciddi eleştiri, hemen her durumda bir destek beni uyanık tutuyor (hem bilinç açısından, hem de kelimenin gerçek anlamıyla)...
teşekkürler tekrar.

kitaplar hakkında hep anlattığım bir sey

"Uzun cümleler:

Olayı anlattığımda eşim, “cümlelerin çok uzun, bazen takip etmek, anlamak çok zor oluyor, insan yoruluyor,” dedi. Olayı anlatayım. Geçenlerde kitapçıda oyalanıyorum; oyalanacak başka bir yer bulamadım mı, diye düşünebilirsiniz. Hayatımda en zevk aldığım faaliyet kitap karıştırmak ise, nerede oyalanayım? Dibinde durduğum kitap yığınının ardından “dr yankı ve şule yazgan yazmış” diye bir ses yükseldi. Tarifinden anladığım kadarıyla yaz aylarında yayımlanmış olan “250 soruda: çocuğunuz sizden ne bekliyor?” kitabımızı yanındaki daha genç sesli birisine gösteren bir hanım. Bu hanıma gözükmemek için, sanki görür görmez tanıyacakmış da bir tür ayıp olacakmış gibi, büzüştüm. Genç sesli olan (ve kitabı alması tavsiye edilen) hanım, “Ayy, o ne öyle... Çok kalın. Öğretici, ciddi bir şeye benziyor. İstemem öyle şey” diye cevap verince içime bir rahatlık geldi. Hani övüldüğünüzde kendinizi gergin hissederseniz; ters bir şey söylenmesi tatsız bir rahatlık verir. Artık ne yapacağınızı biliyorsunuzdur. Öyle oldu. Kitabı kendisiyle beraber yazdığımızı eşime hatırlatmayı unuttum. Cümlelerimi kısaltmam iyi olacak yine de..."

bu gazete yazılarımdan birisinden alınma...

beni neden konusmaci olarak çağırırlar, kitaplarımı neden okurlar, diye düsünürken öylece yazdıydım, daha doğrusu olay oluvermisti. ne cosku yaratırım, ne de motive ederim; cynical bir bakıs açısı ile, bol bol bilgi... Kitapçıdaki genç kadının dediği gibi. fazla ciddi, sıkıcı...

bunu tercih edenlerle aynı kafada olmak hosuma gidiyor aslında...

cüceloğlu kitabına çizgiler

doğan cüceloğlu, son kitabı korku toplumu için benden çizgiler isteyince acaip sevindim. kendi yazılarım dışında bir kitap için çok uzun zamandır hiç kimse (bir önceki 1987de sadık özben takmadlı yazıları için murat belge idi) benden bir çizgi talep etmediği için bu sevindirik olmamı mazur görün:))
kitap bugün kitapçılara geldi, hemen alıp baktım.
metni zaten çizgilemek içib okumuş olduğumdan, çizgilerim ile metin arasındaki ilişkiye odaklandım hemen... benseverlik bu demek ki.

kitaptaki çizgilerden birisini alıntılıyorum.
kitabın kendisi ise "alıntılanmaz okunur" cinsten :)

buradayim

zaman yine uçtu. ama boşa geçirmedim.

yeni bir kitap toparladım; yazdım demek, gerçekten yazarlara ayıp olur. ama yazıları toplamkatan ibaret bir kitap demek de bana ayıp olur. mevcut yazılardan tekrar bir montaj yapıp, uygun çizgilerle birleştirmek desem...

kiatbin bir çizgisini ekliyorum.

binbir cv

konuşmalarda istenen cvlere örnek, hem siz okurlara da bilgi olsun diye, ekliyorum. burada da ingilizce ve Türkçe kopyalar çok farklı gözükebilir, yalan malan söylemiyorum. sadece farklı üslupla hitap etmek gerekir diye düşündüğümden. bu business konuşmaları için, akademik detaylar başka cvlerde... bin cv'li adam gibi bir durum.
xxxxxx


biosketch
Yanki Yazgan, M.D. (1959), received his child and adolescent psychiatry training at the Yale Child Study Center of Yale School of Medicine in New Haven, Connecticut where he also completed a research training track in early onset neuropsychiatric disorders. Dr Yazgan teaches and conducts research at the Marmara University School of Medicine (where he is a full professor) and at the Yale Child Study Center (where he has a clinical appointment).
Dr Yazgan’s clinical interest is in the area of early-onset neuropsychiatric disorders such as ADHD, autism, bipolar disorder, Tourette’s syndrome and obsessive-compulsive disorder. Dr Yazgan’s scientific publications have focused on the application of psychopharmacological, molecular genetics, neuroimaging and neuropsychological methods for better understanding of early-onset neuropsychiatric disorders.
In addition to his medical career as a researcher, academician and private practicing physician, Dr Yazgan speaks to and writes for a professionally and agewise diverse audiences on everyday applications of current neuroscience findings and his clinical experience as a psychiatrist, for purposes of public understanding of science.

xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx




Özgeçmiş.
Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi'nde Profesör, Yale Child Study Center’da öğretim görevlisi olarak akademik çalışmalarını sürdürmekte, çocuk/genç ve erişkin psikiyatrisi alanında serbest uzman hekim olarak çalışmaktadır.
Eğitim. İzmir'de büyüyüp, Bornova Maarif Koleji ve Ankara Fen Lisesi'nden (1977) sonra tıp eğitimini Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi'nde tamamladı (1983). Oğuzeli (Gaziantep), Kuzey Kıbrıs ve Biga (Çanakkale) ilçelerinde hükümet tabibi olarak mecburi hizmet ve askerlik yaptı.(1983-6) Genel psikiyatri uzmanlık eğitimini Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi'nde (1986-91) yaptıktan sonra Yale Üniversitesi Tıp Fakültesi'nde çocuk ve ergen psikiyatrisi uzmanlık eğitimini aldı (1992-5). Yale Üniversitesi’ndeki ileri klinik araştırmacılık eğitimini de aynı dönemde tamamlamış olan Yazgan’ın tıp ve psikiyatri alanında çok sayıda uluslararası bilimsel makalesinin yanı sıra ödül ve proje desteği vardır. Ülkemizdeki ve ABD/Avrupa’daki tıp ve psikiyatri meslek örgütlerinin bilim ve eğitim kurullarında yer almaktadır.
Popüler yazılar. 1987'den başlayarak Cumhuriyet Bilim Teknik, Yeni Binyıl, Yeni Gündem, Akşam’ın aralarında olduğu çok sayıda gazete ve dergide, ekonomik hayata psikoloji ve beyin bilimleri açısından bakış, gündelik ilişkilerdeki davranışlarımızın farketmediğimiz doğal kuralları ve beynimizin işleyişi hakkında konuşmuş, yazmış ve çizmiştir. Kalp Çarpar Beyin Böler bu alandaki en son kitabıdır.
Iş hayatı için. TKYD ve benzer amaçlı kurumlar ile işbirliği içinde verdiği seminerlerde, kurumlarda karar mekanizmalarının anlaşılmasını (“beyindeki CEO: belirsizlik durumlarında karar vermek”), iş hayatında şirket ve aile dinamiklerinin uyumlu yönetimini (“şirket olmak aile kalmak”) ve duygular, alışkanlıklar ve sezgilerin yönetime etkisini (“4 Z”) ele aldı.

konuşmalardan önce

konuşmalar öncesinde genellikle iki, pardon üç, istek olur. sunum özeti, sunum metni ve cv.
son zamanlarda fotoğraf da isteniyor, dinleme değil de seyretme ağır basıyor demek ki...
konuşmalar kesinleşmeden önce de konuşulan 3-5 ana konu var; başlık, zaman, saat ve konuşmanın düzenleyicisi bir ticari kuruluş ise, konuşmacılık ücreti. neden hep bir pazarlık gayreti olur, anlamak zor; örneğin geçenlerde bir turizm şirketi ücretiniz bize çok geldi, dedi, indirim yapabilir misiniz? işin garibi, aynı şirketin bir otelinde yıllar önce kaldığımda, o zamana göre yüksek sayılan bir ücret vermemize karşın, bize çok geldi, indirim yapar mısınız, demek aklıma gelmemişti. ticari kafa başka bir şey...
doktor ücreti konusunda benzer bir isteği, hatta şikayetlenmeyi anlamak mümkün (ki orada eger mesele ciddi bir hastalık ya da benim özellikle anladığım düşünülen bir konu ise, bir sürü seçenek üretebilirim zaten ve doğrusu); ama bir şirketin sadece her şeyi daha da ucuza mal etme, "cost cutting" stratejisine beni malzeme etmesini kabullenemem ( o zaman otururum oturduğum yerde:))

strateji hakkında konuşmak: yok olmamak için

iş dünyası diye tanımlanan dünyanın genellikle büyük şirketlerden ibaret sayılması (bkz. gazetelerin insan kaynakları ilaveleri) garip değil mi? business ve work kelimelerinin Türkçe'de aynı kelime ile karşılık bulması, birinden birini fazladan ya da sonradan kılıyor.

her neyse, business anlamındaki iş dünyasına, kognitif bilimler ya da beyin araştırmaları alanındaki bilgileri aktardığım ya da aileler ve bireyler ile psikiyatr olarak çalışmalarımdan çıkardığım sonuçları paylaştığım konuşmalardan birisini geçtiğimiz hafta yaptım. 12-13 dakikaya sığdırdığım konuşmanın kendisi hazırladığım özetten (her zaman adetim olduğu üzere) çok farklı olduysa da, yine de ilginizi çekebilir. konuşma metnini yükler yüklemez websitemin bülten abonelerine haber vereceğim.
özetin önce İngilizcesini yazmıştım; sonra da Türkçesini oluşturdum. bütün konuşmalarımda olduğu gibi, tasarlarken, yazarken defalarca biçim değiştirdi; sonunda İngilizce ve Türkçe özetler bile birbirinden çok farklı oluverdi. konuşmanın kendisini ise katılanlara sormak lazım.



Gelecekteki şimdi
stratejik düşünmenin ilkelerine beyinbilimleri açısından bakış



Atalarımızdan homo sapiens, sonunda biz olurken, uzaktan akrabamız neandertallerin soyu ne oldu da kurudu? Stratejik düşünemediler de ondan. Çünkü beyinleri elvermedi.
Insan. Insanı insan yapan özellik geleceğin farkında olmaktır. Geleceğin farkında olan insan biriktirir, tasarlar, yatırım yapar. Geleceğini hayal eder; hayalini gerçekleştirmek için harekete geçer ve başkalarını harekete geçirir. Bunu sağlayan, insan beyin yapısına özgü farklılıklardır.
Beyin. Genişlemiş bir frontal alan ve bağlantıları, beynimizin eşzamanlı işlem yapma kapasitesini arttırırken, geleceği tasarlamaya ve geçmişi hatırlamaya olanak sağlayan bir “yazboz tahtası” sağlar. Beynimizin işleyiş tarzı, çevremizden aldıklarımızı
Gelecek. Düşünüş tarzımız, hayata bakışımız stratejimizi belirler. Genellikle, şimdiki durum, bugün içinde olduğumuz nesnel durum ve ruh hâli, geleceğe ilişkin planlarımızı büyük ölçüde etkiler. Geleceği tasarlarken, genellikle, nasıl düşünürüz?
Şimdi Her şey hep böyle kalacak sanırız. İyi ve lehimize olan koşulların hep bugünkü gibi, böyle kalacağına, kötü günlerin er geç geçeceğine, hatta hiç gelmeyeceğine inancımız tamdır. Öyle inanmıyorsak, psikolojik durumumuzda bir bozulma (örn. Aşırı karamsarlık) olduğu düşünülebilir.
Risk. Kazanmaktansa kaybetmemeyi tercih ederiz. Kaybetme korkusu değerli olanı muhafaza etmeyi ön plana çeker.
Alışkanlıklar Herkes gibi olmak istemesek de, herkes gibi davranırız. Herkes deyince, sadece şimdi çevremizde olan herkesi anlamayalım.
Düşünce alışkanlıklarımızın önemli bir bölümü, bizden çok eskidir. Kuşaklar boyunca aktarılagelmiş ve yerleşiktir. Çünkü öbür türlüsü zordur.
İçimizden geleni yapmak isteriz. Oysa, içimizden gelen stratejik değildir. İçimizden geleni yapmamak da çok zordur.
Şirket yönetimi. Kurumun yönetimindekilerin karar verme sürecinde, beyin ve karar mekanizmaları bilgisinin yararı ne olabilir? Bir kurumun frontal beyni (CEO/YK), belleği (kurumsal alışkanlıklar), yaşı-başı, huyu suyu (riske yaklaşımı) ve içinde yer aldığı iş alanı (modern/klasik/marjinal/”mainstream”) strateji belirleme aşamasında belirleyici olabilir.




Knowing the Now of the Future
a short summary of the cognitive neuroscience perspectives in strategic thinking, risk estimation and decision making in ambiguous conditions

Definitions and Highlights
Strategical thinking: Thinking of future in terms of steps to be taken and goals to be reached and results to be obtained.
Mankind’s species-specific ability to think of and about future
Risk: the cognitive and emotional valence attributed to the future in terms of danger and opportunity
Future is ambiguous
Estimation of risk: dependent upon the current emotional state.
When future comes, the then current state is past. Current now may be quite different from the future now, therefore, strategies may well be confounded by the powerful impact of the current context.
Habits are the carriers of now to future.
Habits: patterns of thought and behavior that persist across contexts.
Ambiguity triggers habits.
How to reassemble the impact of current moment on future thus we can adhere with the original plan: time, goals, and results.
Habits and decision making for now and future in executive groups such as corporate boards
Executive control of habits and prepotent responses via focusing: a brain-based habit to acquire

merak eden yazsın 25 yıl öncesinin çizgisini

bu resmin yazısını merak eden bir okur olana kadar bekleyecegim. blogun ne süratte okunduğunu anlamak için... (aradan bir gün geçer cuma günü alttaki paragrafla devam ederim) bu bloga 24 saat sonra eklenen not: sevgili okurlar ahmet z ve pınar; ikinize de teşekkür ederim; okunan bir yazı yazmak internet evreninde her kul'a nasip olmuyor:)

peki bu resim neyin nesi? resimde gözüken bendeniz, 1982 yılında yayımlanan çizgili kitap adlı karikatür kitabındaki bölümümün girişindeki tanıtım ne'si, karikatürü denebilir. çizen, levent efe, son 20 yıldır avustralya'da medical illustration ile hayata devam eden çok eskilerden kalma sevgili arkadaşım; kitabı okuldaki cerrahi stajı sırasında nöbetlerde veya sıkıldığım derslerde çiziktirdiğim karikatürlerden derlemiştim. aynı seneler, 12 eylül sonrası ağır baskı dönemiydi. politika ile uğraşmak tehlikeliden öte, tehlikenin ta kendisi olduğundan, ben ve bana benzeyen liberal-solcu yanı daha önplana geçenler, sanat, felsefe, psikoloji gibi "soft" alanlara kaymıştık. kitaba katkıda bulunanlar arasında bugün norveçte grafik sanatçısı olarak hayata devam eden firuz kutal, sinemacı reha erdem, eski reklamcı her daim ressam emre senan, milliyet çizeri haslet soyöz vardı. kitaptan elimde parçalanmış tek kopya var; benim çizgilerim de karikatürcü olarak 25 yılda bir dirhem ilerleme kaydetmediğimi gösteriyor:))

her neyse, bu çizgideki adam 25 yıl önceki bendeniz.

Bir TV macerası vesilesiyle

programdaki görüşüm
Geçenlerde bir TV programına “yorumcu” olarak çağrıldım; konu mutad: şiddet. Klişe laflar etmek ve dinlemek korkusuyla gittikten sonra, yan konulardan birisinin aydınların topluma örnek olma sorumluluğu olduğu anlaşıldı. Dindar gözükmenin, dini vecibeleri yerine getirmenin aydın çevrelerde ayıp sayıldığından, yadırgandığından gazetelere verdiği demeçle yakınan bir profesörün “böyle konuşmaması gereği” üzerine TV programında tartışma başladı. Açıkçası, bu fikirlerin doğru olabilecek ancak ülkeye hiç genellenemeyecek gözlemlerden ibaret olduğunu düşünmekteydim. Diğer yandan, profesörün ya da herhangi bir entellektüelin topluma örneklik gibi bir görevi olduğuna hiç inanmadığım için, bunu vurgulamayı tercih ettim. Devlet ya da hükümet yönetiminde olanların, seçimle ya da atama ile belli görevleri üstlenenlerin örnek olma görevini unutup, özgün fikir geliştirme, ortaya yeni bakış açılarını bazen provokatif biçimde atma sorumluluğu olan entellektüellerin üstüne gitmeyi anlamsız buluyorum. Entellektüelin eninde sonunda yalnız başına bir insan olması bir yana, her zaman eleştirilme ve farklı fikirlerle dengelenmesi mümkün... oysa, iktidarda olanların ortaya koydukları örnekleri düzeltmek, eleştirmek, karşı bir ses duyurmak pek söz konusu bile değil.
asıl hikaye
her neysei bu görüşleri söylemeye çalıştığım programdan sonra, "orada ne işin var" diyerek biraz da katıldığım programı küçümseyen mesajları okuyunca, bir daha düşündüm: çoğunluğun seyrettiği programlara katılma konusunda hep tereddüt yaşıyorum; programın tartışma düzeyi genellikle pek parlak olmuyor, söylemek istediğimi, oradaki "sosyal sorumluluk" görevimi yerine tam getiremediğim duygusuyla hep bir eksiklik hissiyle çıkıp eve dönüyorum. çağıran programcılar da, pek fazla konuşmadığım (doğrusu, söze atlayıp başkasının ağzına lafı tıkamadığım ya da espri pek yapamadığım, yaparsam da "cynical" bir şekilde yaparak anlaşılmaz ya da rahatsız edici biçimde espri yaptığım için zaten bir daha tövbe ediyorlar. okurlar hatırlayabilirler, bir keresinde de okan bayülgen programında iki üç yıl kadar önce benzer bir durum olmuştu.
bayülgen iki kıdemli meslekdaşımın kendi aralarında konuşmasının, didişmesinin cazibesine kapılınca, arada bana "abi sen de atılsan lafa" diye telkinlerini de pek dinlemedğim için susup oturmak zorunda kalmıştım. bunu "cool" olmak filan olarak görüp çok öven ya da çok yerenler olduysa da, mesele basitti: konuşma olanağı yoktu.
bu programlarda, söylenecekler sanki dünyanın en önemli şeyiymiş ve o dakika da son fırsatmış gibi davranılıyor ya, işte o an, benim bir şey söyleme iştahım kayboluyor; çünkü öyle hissetmiyorum. konuşmanın yönetimi de bir rol oynuyor elbette.
o sebeple, birebir ya da bire iki konuşmalarda, kendimi daha rahatça ifade etme şansı buluyorum. geçen yıl içinde bu konuda talihliydim, cnbce, ntv, cnnturk gibi kanallarda gündüz, ekonomi ya da iş programları bu açıdan bana göre en iyisi oluyor.
kitlesel programlar. peki kitlesel programlar ne olacak? oralarda çokça gözüken ve dudak bükülen meslekdaşlarımız ya da psikiyatri/psikoloji mesleği jargonunu kullanan başka meslekten insanlara kızmak yerine, kendini mesleğin ciddi ve makul temsilcisi görenlerin toplumu doğrudan aydınlatmaya uğraşmaları daha doğru olmaz mı? eleştirmek, hatta aşağılamak yerine...
tv programlarında sunucuların uzman konuğu istemediği yönde zorlaması bazen mümkün. çok eski yıllarda "kadın kuşağı"nda birkaç programda, "değil mi sayın yazgan?" üslubu ile kendi dediğini onaylatma eğlimi taşıyan bir kaç sunucu dışında ben pek rastlamadım, üstelik değil, deme hakkınız da var, canlı yayındasınız.
bir de meslek konusu var; daha doğrusu "titr"... titreme durumunu ya da tirit yemeğini çağrıştıran bu soruya ne diyeceğiniz çok önemli, hele programdan sonra arayan seyircilere ulaşılabilecek telefonlarını vermek isteyen doktorlar için. titr'ime pek titizlenmediğim için taşımadığım ünvanlar, yapmadığım meslekler adımın altında yer alır.
açıkçası, kimsenin de hatırında kalmaz, doğru mu yanlış mı, şöyle mi böyle mi sorusunu pek sormaz insanlar. gelir geçer...